حاجیه مريم سلطان، پنجمين (آخرين) فرزند و سومين دختر حاج محمد موسي تاجر طهراني و فاطمه خانم ميباشند.
تولد:
ايشان حدود سال ١٢٤٨ خورشيدي (بيش از ١٥٠ سال قبل) در تهران متولد شدند. زمان تولد ايشان مقارن با سالهاي اوليه دهه دوم سلطنت ناصرالدين شاه قاجار بوده است.
شرح زندگي:
حاجيه مريم سلطان در یک خانواده مرفه متولد شدند. پدرشان باسواد و تاجر معروفي بود كه وارد کننده نفت از روسيه تزاري بودند. حيات پر بركتشان از اوايل شش دهه پاياني سلسله قاجار شروع شده و تا چند سال اول دوران پهلوي دوم ادامه داشته است .
در حاليكه مريم سلطان حدود دو سال سن داشت، مادرشان، فاطمه خانم فوت ميكند.
ايشان در سنين نو جواني با حاج محمد حسين تاجر بنكدار* قزويني كه تاجر خشكبار و روغن بودند ازدواج ميكنند. پدر حاج محمد حسين از قزوين به تهران مهاجرت نموده بود و در تهران حجره خشكبار و روغن داشت.
*(بنكدار در لغت بمعنيِ کسی است که کالا هایی را بطور عمده در محلی مثل انبار نگهداری میکند و در معرض دید عموم قرار ندارد. ولی نمونه ای از آن جنس را در حجره خويش در معرض دید مشتری ميگذارد. کالاهای بنکداري عمدتا از نوع مواد دیر فاسد شدنی است).
از آنجا كه نام همسر حاجيه خاور سلطان (بزرگترين خواهر مريم سلطان) نيز حاج محمد حسين بود ولي از همسر حاجيه مريم سلطان بزرگتر بودند، لذا در ميان نزديكان براي تمايز بين آن دو؛ همسر خاور سلطان؛ “حاج محمد حسين بزرگ” و همسر حاجيه مريم سلطان؛ “حاج محمد حسين كوچك” ناميده ميشدند. در يك سند موجود مربوط به سال ١٢٩٤ خورشيدي (عقد نامه آخرين دخترشان)، از همسر حاجيه مريم سلطان / پدرِ عروس بنام “حاج محمد حسين تاجر بنكدار قزويني” نام برده شده است.
از خصوصیات اخلاقی حاجيه مريم خانم اینکه خیلی مومن بودند وبه نماز و حجاب خیلي تاکید داشتند و نماز شب مرتب می خواندند.
حاجيه مريم سلطان خانم دو تن از پسر خاله هاي خود را به دامادي خود پذيرفت:
١- حاج ميرزا علي محسني، پسر حاج حبيب الله طهراني و زهرا سلطان (زهرا سلطان خواهر فاطمه خانم – مادر حاجيه مريم – بودند).
٢- حاج محمد حسن ابوالحسني پسر حاج محمود بنكدار و آسيه خانم (كه آسيه خانم نيز خواهر مادرشان فاطمه خانم بودند).
منزل حاجيه مريم سلطان و حاج محمد حسين هنوز بهمان سبك و بناي سابق پابرجا است و نزدیک خانه حاج محمد کاظم قندی و در کوچه حمام حاج موسی (كه به کوچه دکتر مثقالی معروف بود) قرار دارد. (سر کوچه هلال احمر کنونی – پلاك ١٢)
موقعيت فعلي منزل حاجيه مريم خانم
وفات:
حاجيه مريم خانم در سال ۱۳۲۳ خورشيدي در حدود سن ٧٥ سالگي مرحوم شده اند. محل دفنشان در “قبرستان نو” قم است و مزار همسرشان (حاج محمد حسين) در سيد ملك خاتون است.
فرزندان و نوه هاي مرحومه حاجيه مريم سلطان:
فرزندان ايشان بترتيب سه دختر و سه پسر ميباشند.
دستخط حاج محمد حسين، همسر حاجيه مريم سلطان در مورد تولد فرزاندانشان
توضيح خانم زهرا برهاني فر در مورد دست نوشته فوق:
“در حاليکه یک درصد مردم سواد خواندن و نوشتن داشتند مرحوم پدربزرگ ما (مرحوم حاج محمد حسین) بيش از صد و سي سال پیش باخطی زیبا و نستعلیق با قلم و مرکب درمورد هر کدام از فرزندانشان مطالبي نوشته اند مثلا در مورد فرزند ششم نوشته اند (تاریخ تولد نور چشمی ام محمد موسی یوم جمعه بیست و چهارم شهر ذی الحجه یک ساعت از ظهر گذشته خداوند عالم منت گذارده عطاء فرموده تاریخ سنه ی ١٣٢٢ هجری قمری صلی الله علیه واله)
وبه همین ترتیب در مورد ساير فرزندان نيز به نیکویی نوشته اند كه باعث فخر و مباهات ماست”
الف: مرحومه حاجيه نرگس خاتون
مرحومه حاجيه نرگس خاتون فرزند ارشد حاجيه مريم سلطان كه به تخمين متولد سال ١٢٦٥ خورشيدي ميباشند با پسر خاله مادرشان، حاج ميرزا علي محسني ازدواج نمودند.
حاصل اين پيوند، ده فرزند به ترتيب زير است:
- محمد مهدي كه در كودكي فوت شد
- حاجيه فاطمه محسني
- حاج حسن محسني
- ربابه محسني كه در كودكي فوت شد
- حاجيه محترم حسيني
- حاجيه مرضيه محسني
- حاجيه صديقه محسني
- حاج محمد باقر محسني
- حاج مرتضي محسني
- حاج كاظم محسني
ب: مرحومه حاجيه فاطمه سلطان (خانم سعادت)
“فاطمه سلطان” بنا بر نوشته مرحوم پدرشان متولد دوازدهم ماه محرم سال ١٣١٢ قمري (مطابق با ٢٥ تير سال ١٢٧٣ خورشيدي) در كربلاي معلي بودند. فاطمه سلطان (خانم سعادت) با پسر خاله مادرشان، حاج محمد حسن ابو الحسني ازدواج نمودند كه حاصل اين وصلت، هفت فرزند بترتيب زير است:
- حاج احمد ابوالحسني
- حاج عبدالحسين ابوالحسني
- حاج محمد علي ابوالحسني
- حاج محمود ابوالحسني
- حاجيه منصوره ابوالحسني
- حاجيه عصمت ابوالحسني
- حاجيه بتول ابوالحسني
ج: مرحومه حاجيه خديجه سلطان
مرحومه حاجيه خدیجه سلطان بنا بر نوشته مرحوم پدرشان متولد چهاردهم ذي حجه سال ١٣١٤ قمري (مطابق با ٢٧ ارديبهشت سال ١٢٧٦ خورشيدي) بودند. ايشان زوجه حاج احمد حسيني نبوی بودند که هفت فرزند اين زوج بترتيب عبارتند از:
- حاج علی حسيني نبوي
- حاج تقي حسيني نبوي
- حاج جعفر حسيني نبوي ويژه
- حاج جواد نبوی راد
- حاجيه فاطمه نبوي
- حاجيه طلعت نبوي
- حاجيه زهرا نبوي
د: مرحوم حاج محمد (محمد ابراهيم) تهراني راد
“محمد ابراهيم” پسر ارشد حاجيه مريم سلطان، بنا بر نوشته مرحوم پدرشان در پشت جلد قرآن كريم؛ متولد سيم رجب المرجب سال ١٣١٧ قمري ( مطابق با ١٣ آذر سال ١٢٧٨ خورشيدي) ميباشند.
حاج محمد تهراني راد با خانم حاجيه (ملوك) سيد غراب ازدواج نمودند كه حاصل اين پيوند، سيزده فرزند است كه فرزند پنجم بنام كريم در كودكي مرحوم شد. فرزندان اين زوج بترتيب عبارتند از:
- حاج محمد حسين تهراني راد
- حاجيه فخر الملوك تهراني راد
- حاج محمد حسن تهراني راد
- حاج عباس تهراني راد
- مرحوم كريم تهراني راد
- حاج اصغر تهراني راد
- حاجيه شمس الملوك تهراني راد
- حاج محسن تهراني راد
- حاج رسول تهراني راد
- حاجيه بدري تهراني راد
- حاج امير تهراني راد
- حاج عبدالله تهراني راد
- حاج محمد كاظم تهراني راد
حاج محمد تهرانی راد در فرودينماه سال ١٣٥٢ خورشيدي در سن ٧٤ سالگي فوت نمودند و مزار ايشان و همسرشان (حاجيه سيد غراب) در مسجد تهرانی واقع می باشد. مسجد تهراني كه مقابل منزل مسكوني سابق ايشان در دروس، خيابان هدايت واقع است، توسط ايشان بنا گرديده بود.
ه: مرحوم حاج رحيم نثاري پورتك ( تهراني)
“محمد رحيم” بنا بر نوشته مرحوم پدرشان در پشت جلد قرآن كريم؛ متولد ٢١ ذيقعده الحرام سال ١٣٢٠ قمري ( مطابق با پنجشنبه ٢٩ بهمن سال ١٢٨١ خورشيدي) ميباشند.
حاج رحيم نثاري پورتك با خانم فروغ زمان ؟ ازدواج نمودند كه حاصل اين پيوند، هفت فرزند بترتيب زير است:
- حاج رضا نثاري
- حاج مرتضي نثاري
- حاجيه زهرا (منير) نثاري
- حاج مهدي نثاري
- حاج محمود نثاري
- حاجيه فاطمه نثاري
- حاجيه مريم نثاري
و: مرحوم حاج محمد موسي برهاني فر
“محمد موسي” پسر كوچك و آخرين فرزند حاجيه مريم خانم بنا بر نوشته پدرشان (حاج محمد حسين تاجر بنكدار قزويني) متولد ٢٤ ذي حجه سال ١٣٢٢ قمري ( مطابق با دهم اسفند ماه سال ١٢٨٣ خورشيدي) بودند.
حاج محمد موسي برهاني فر با خانم نصرت الزمان فخار ازدواج نمودند كه حاصل اين ازدواج، هفت فرزند بترتيب زير است:
- مهر انگیز برهاني فر كه در كودكي فوت نمودند
- حاج علی برهاني فر
- حاجيه سرور (مریم) برهاني فر
- حاجيه فاطمه (شکوه) برهاني فر
- حاجيه عصمت (شهین) برهاني فر
- حاجيه زهرا (ملیحه) برهاني فر
- حاجيه منصوره برهاني فر
ايشان در اول بهمن ماه سال ١٣٥٥ خورشيدي در سن ٧٢ سالگي مرحوم شدند و در “وادي السلام” قم، در مزار شماره ٣٠٥٣٧ مدفونند.
از آنجا كه همسر حاجيه مریم خانم تاجر روغن، آجيل و خشکبار بودند، همه پسرانشان هم بتاسي از ايشان، در همين رشته فعاليت تجاري داشتند (البته مرحوم حاج محمد آقا وارد كننده موز هم بودند).
فرزندان حاجيه مريم سلطان خانم، عمه زاده هاي فرزندان حاج محمد علي، حاج محمد كاظم و حاج عليرضا و همچنين خاله زاده هاي فرزندان حاجيه خاور، حاجيه كوكب، حاجيه عاليه، حاجيه فاطمه، حاجيه شهر بانو و حاجيه عذرا ميباشند.
يادگارهاي قديمي بجا مانده از مريم سلطان:
مردم ايران عادت به نوشيدن قهوه داشتند و با چاي آشنائي نداشتند و اصطلاح قهوه خانه كه هنوز پابرجاست مربوط به مكانهاي عمومي براي صرف قهوه بوده است. حاج محمد موسي كه براي تجارت به روسيه رفت و آمد داشت با چاي در آن كشور آشنا شد و براي هريك از دختران خود يك سماور و قوري و يك بسته چاي هديه آورد و در منزل خودبه آنان روش چاي درست كردن را آموزش داد.
این عكس مربوط به سماور مریم سلطان؛ دختر سوم حاج محمد موسی تاجر طهرانی می باشد که آن را پدرشان از روسیه برايشان آورده بودند. البته پایه ذغالی بوده كه بعد ها آن را پایه نفتی کرده اند. اين سماور مدتها در باغ حاجاقا فخار در دماوند بوده و فامیل از این سماور چای نوش جان فرموده اند و هم اكنون در منزل يكي از نوادگان ايشان از آن نگهداري ميشود.
سینی مسي حمام كه روي آن می نشستند. اين سيني در كف و كناره آن كنده كاري و نقش و نگار برجسته دارد. در حال حاضر اين سيني نزد يكي از نوادگان مريم سلطان است.
عكس هاي قديمي:
مجموعه عكسهاي قديمي خاندان حاج محمد موسي تاجر طهراني در بخش “عكسهاي قديمي” همين سايت موجود است.
براي كسب اطلاعات بيشتر در مورد هر يك از عكس هاي زير لطفا به بخش “عكسهاي قديمي” سايت مراجعه فرمائيد.
خاطرات و مطالبي كه در باره حاجيه مريم سلطان و همچنين در باره فرزندان و نوادگان ايشان توسط اقوام محترم بيان شده است؛ در بخش “خاطرات” همين سايت ثبت گرديده و تحت نام هاي زير قابل مشاهده است:
- خاطراتي در باره حاجيه مريم سلطان، دختران و نوادگان دختري ايشان
- خاطراتي در باره پسران و نوادگان پسري حاجيه مريم سلطان